Hoe ontstond een nu gangbare maatvoering voor zadels?

In de jaren dat de ruitersport sterk groeide was het merendeel van de kwaliteitszadels die in Nederland werden verkocht van Duitse makelij. De Duitse Mark was destijds gunstig ten opzichte van de Nederlandse Gulden. De Engelsen maakten toen al lang topzadels maar de Britse Pond was duur ten opzichte van de gulden. Op een gegeven moment was 1 GBP ruim 4,50 Gulden. Doordat de Engelse zadels zo veel duurder waren maakte dat Kieffer en Stübben groot werden in Nederland.

Bovenstaande resulteerde in een maatvoering die in Nederland tot op de dag van vandaag wordt gehandhaaft. We gebruiken de afstand van de takpunten van de boom als maatstaf voor de maatvoering. Een Stübben 33 (33 cm van takpunt tot takpunt) was een standaard medium boom. Stübben was veel verkocht en daarmee vanzelf een standaard geworden.

Maar een boom kan op meerdere wijzen worden gemaakt. De ene zadelboom fabrikant gebruikte een andere taklengte dan de ander en ook zadelmakers deden aanpassingen aan de bomen die ze inkochten. Dat maakt het lastig aan de centimeters tussen de takpunten de maat van het kopijzer te bepalen.

Waarom is meten van de takpunten onvolledig en verre van accuraat? 

Diverse fabrikanten van zadels met verwisselbaar kopijzer hebben kopijzers van xs tot xw maar allen met dezelfde radius daar de boom naar die radius is gebouwd. Er kan dus ook niet zomaar een ander kopijzer in dat niet bij het merk hoort. Nog afgezien van de schroefgaten.

Maar wat is dat, de radius? Het begrip radius heeft 2 verschillende betekenissen, waarvan er een voor ons belangrijk is namelijk "de rechte lijn die vanaf een willekeurig punt op de rand van een cirkel of bol naar het middelpunt loopt; straal van een cirkel of bol." Een kleine radius betekend dus een kleinere circel dan een circel met grote radius.

De radius van het kopijzer staat in relatie tot de vorm van je paard. Een kopijzer met kleine radius past op een rank paard, een kopijzer met grote radius past bij een breed geschouderd paard.

Zoals je in de afbeelding kan zien past zowel de grote als de kleine radius tussen de takken in de afbeelding met echter één groot verschil, de raakpunten van de tak ten opzichte van de boog (radius) verschillen in afstand. En dat bij een gelijk blijvende hoek van de takken.

Dit maakt dat een zadel met de kleine radius in het kopijzer dus vaak achterover ligt op een paard dat een ruimere radius nodig heeft. En dus achter opvullen geen nut heeft. Ja het zadel komt in balans te liggen voor de ruiter maar de takpunten zullen in het lichaam prikken. In het lichaam staan in plaats van het lichaam als het ware omarmen.

Gevolgen in- of uitbuigen van het kopijzer

Maar wat gebeurt er als je een kopijzer (vast of verwisselbaar) in de pers van maat veranderd? Vanuit de bestaande radius pers je de takpunten naar buiten maar behoud je dezelfde radius. Maar de hoek die de takken maken ten opzichte van elkaar is veranderd. En met het veranderen van de hoek veranderd automatisch ook de afstand tussen de takpunten.

Uit de afbeeldingen kan je dus opmaken dat die takwijdte in centimeters niet zo heel veel zegt. Een kopijzer met lange tak kan dezelfde hoek hebben als een kopijzer met korte tak. Enkel de hoek van de takken ten opzichte van elkaar is dus een goede maatvoering. Graden in plaats van centimeters.

Maar wat met het veranderen van de hoek van de takken wel veranderd is het "raakvlak" van het paard met de takken /0\ of /o\. En dat betekend dus ook dat je het kussen moet aanpassen of soms zelfs verwisselen.

Verschil tussen cob- kopijzers en gewone kopijzers

Nu we bovenstaande weten wil ik nog even op het volgende wijzen. Er zijn zadels met kopijzers speciale voor Cob types, een type dat vaak wat breder in de schouder is en niet zelden wat ronder gebouwd.

Deze Cob- kopijzers zijn vaak voorzien van verkorte takken maar met dezelfde radius als zijn broertjes met de langte takken. En dat is natuurlijk geen oplossing voor het probleem.

Natuurlijk zal het "gewone" kopijzer met kleine radius niet het paard omarmen maar in de spieren naast de schoft steken. Het zadel kanniet om het paard heen vallen en ligt daarmee voor veel te hoog enzit de ruiter achterover. Achter opvullen is ook geen optie dus korten we de takken in om het zadel voorin te laten zakken en daarmee de zitbalans weer terug te krijgen.

Een aardige theorie maar in de praktijk werkt dat niet. Met behoud van dezelfde radius zullen de takken nog steeds in het paard prikken.... Zo'n breder ras heeft eenvoudigweg een breder kopijzer nodig.