Als paardeneigenaar ken je het vast wel van stal. Gekraak, geritsel en gepiep van beestjes op stal. Vaak muizen maar soms ook wat grotere soorten die de stal een aangename plek vinden. Deze dieren zijn goed te bestrijden, ook preventief. Anders is dat bij gekraak en gepiep wat je soms hoort bij zadels. Zadelmuizen zeggen wij vaak in de werkplaats tegen elkaar. Maar zijn die ook te bestrijden of preventief te weren?
Wij werken in onze werkplaats niet enkel aan zadels van onze eigen klanten maar ook aan zadels die via collega's binnen komen. Zo krijgen we nogal wat zadels via collega's en partikulieren binnen met een piep of kraak in de boom. Maar waar komt zo'n geluid vandaan en hoe kan dat ontstaan?
Soorten bomen
Er zijn grofweg drie soorten bomen. De traditionele houten boom is gemaakt van verlijmde laagjes hout en versterkt met metaal. Het andere model is een boom volledig gemaakt van thermoplastisch kunststof. Het derde model is tevens een kunststof boom met een verwisselbaar metalen kopijzer welke er geschroefd in zit zodat deze eenvoudig te verwisselen is. Daarnaast zijn er nog enige varianten zoals de lederen boom van Passier bijvoorbeeld.
Een boom breekt niet zomaar, daar is een behoorlijke kracht voor nodig. Een val met een paard kan de oorzaak zijn. Je weet dat het gebeurd is en ben dan ook niet onaangenaam verrast dat je zadel kapot is. 350+ kilo massa in beweging wat op het zadel valt kan de boom geen goed doen. Vandaar vaak een preventieve controle.
De houten boom is gemaakt van gelamineerd hout wat verstevigd wordt met metaal. Door middel van klinknagels worden metaal en hout verbonden. Het kopijzer en de houten boom hebben een bepaald model, de hoek en afstand van de takken. Op het moment dat deze constructie, (door wat voor reden dan ook) wordt vervormd, verschuiven de delen ten opzichte van elkaar en kan dat het afbreken van een klinknagel veroorzaken.
De breuk die "spontaan" ontstaat komt vaak als verrassing. Maar de gigantische kracht die een paard in beweging genereert is genoeg om de breedte van de takken (kopijzer) met iedere pas uit te buigen waardoor metaalmoeheid ontstaat en de boom steeds flexibeler wordt tot deze uiteindelijk breekt. Denk aan de paperclip die je niet ineens kanbreken maar door wat heen en weer buigen uiteindelijk eenvoudig breekt. Vaak zal je eerst wat horen piepen in het zadel, dat zijn vaak de klinknagels die door de beweging in het metaal meebewegen en daardoor gaan piepen. Het kraken is vaak een signaal dat er een kopijzer is geknapt. Vaak is dat het binnenste kopijzer omdat de schouder en schoft de boom uitbuigen waardoor deze uiteindelijk door metaal moeheid knapt. Je hoort dan de twee helften over elkaar schuren en schuiven.
Herstellen van de schade
Hier redden we het niet met een rol tape om voerzakken dicht te maken, bij een boomreparatie komt meer kijken. Een deel van de afgebroken klinknagels is te repareren door de klinknagels te vervangen of soms vast te lassen. Zolang het hout en het buitenste kopijzer niet kapot is is dat een optie. Het binnenste (onderste) kopijzer is makkelijk toegangkelijk en kan soms, wederom als er verder geen schade is worden vervangen of hersteld. Voor het bovenste kopijzer is dat een ander verhaal. Daarvoor moet het gehele zadel tot op de kale boom kaal gemaakt worden. Bij zoveel werk gaan wij het bovenste kopijzer niet repareren maar vervangen wij dat deel of vervangen de gehele boom en bouwen deze weer volledig op.
Een kapotte boom laten repareren heeft dus zeker nut. Een zadel met gebroken boom is niet meer waard dan een paar euro, het is van gebruiksproduct overgegaan naar een decoratiestuk. Repareren maakt het zadel weer bruikbaar. Met één hele grote MAAR!
Als je zadel spontaan gebroken is komt dat vaak doordat deze te smal is voor je paard. Voor het betreffende paard moet dus eigenlijk naar een ander zadel worden uitgekeken, een zadel met een bredere boom dan het huidige model of breedte. In ruim 95% van de zadels waar wij ook (de foto's van) het paard van zien blijkt een te smalle boom de oorzaak van breuk te zijn...
Past mijn zadel wel?
Dat het vervelend is dat de boom kapot is en er kosten mee gemoeid zijn om deze te herstellen is vaak al niet prettig. Maar hoe voelt je paard zich? Waarschijnlijk heeft je paard al zat signalen gegeven dat er iets dwars zit, een te krappe boom veroorzaakt pijn. Pijn bij de schoft, verkramping in de rug tot kissing spines aan toe, lopen meestal met hoog gedragen hoofd onder het zadel, kort in de voorbenen, lopen op de voorhand en zo nog wat signalen. Vaak is een te krappe boom ook te zien aan je paard. Paarden die niet voldoende ruimte hebben bij de schoft vertonen vaak een onnatuurlijke spiermassa. Een holle of vlakke hals bespiering, kuilen naast de schoft en een slecht ontwikkelde achterhand welke vlak is, vaak met name aan de zijkant. Niet zelden zien we een verhoging bij de laatste rugwervels, de plek achter je zadel.
Als je met je hand wrijft vanaf kort achter de oren over de hals, schoftgebied en kont zou je hand overal licht bol moeten staan. Een vlakke of holle hand betekend dat de spieren niet volledig zijn ontwikkeld.
Kijk eens preventief naar je paard. En kijk eens naar je zadel en dan nog eens naar je paard. Hoe ziet zijn bespiering eruit? Een paard dat in de kracht van zijn leven is én met het juiste zadel wordt gereden of helemaal nog niet wordt gereden is rond in zijn of haar spieren. Herken je je paard in dat beeld?
Preventie
Er zijn een aantal punten waar je bij de aanschaf van een zadel op moet letten. De basis, de boom, moet passen. De takken dienen evenwijdig te staan aan de schouderbladen en deze ook voldoende ruimte geven. De lengte van de zadelboom moet passen bij de rug van je paard. Dat is al een stuk lastiger te zien.
En voor degenen die zich afvragen of het uitbuigen van de boom schade aan de boom toebrengt: ja en nee. De boom wordt inderdaad iets vervormt maar een kundig zadelmaker weet wat binnen veilige marges mogelijk is zonder de boom te verzwakken.
Kort door de bocht luidt ons advies: Ga niet zelf lopen rommelen maar haal er iemand met kennis en ervaring bij. Een Passend Zadel blijkt geen vanzelfsprekendheid als we zo om ons heen kijken op de plaatsen waar we komen en als we op internet kijken. We hopen met onze artikelen meer bewustzijn te creeëren en steeds minder zadelmuizen en meer blije paarden tegen te komen.
Meer weten? Stel je vraag hieronder of neem contact met ons op.